Pensioenbom onder het lokale beleid

De pensioenfactuur die lokale besturen moeten betalen voor statutaire medewerkers op rust is vandaag gigantisch hoog (2,5 miljard). Tegen 2024 komt daar nog eens 800 miljoen bovenop, een stijging met maar liefst 33%, of 6% per jaar. Heel wat gemeenten geven aan dat dit zo niet verder kan omdat het voeren van lokaal beleid onmogelijk dreigt te worden. Bovendien hebben ze zelf geen vat op deze stijging en draaien een aantal onder hen mee op voor de pensioenfactuur van de (ex-publieke) ziekenhuizen. De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) roept de regeringen naar aanleiding van de verkiezingen van 26 mei 2019 op om samen te zoeken naar een oplossing ten gronde. Ze vraagt ook met onmiddellijke ingang een ‘betonblok’ op de verdere stijging van de pensioenfactuur.

Meer gepensioneerden en ze leven langer

De pensioenlasten van de Vlaamse gemeenten, OCMW’s, politiezones en hulpverleningszones stegen van 718,8 miljoen in 2012 naar 954,5 miljoen in 2017. Dat is een stijging met 236 miljoen euro of ruim 5,8% per jaar. Tegen 2024 zal daar naar schatting nog eens 32,6% of 310 miljoen euro bijkomen.

De stijging heeft twee oorzaken: steeds meer mensen gaan met pensioen (de babyboomgeneratie) en gepensioneerden leven langer en genieten dus ook langer een pensioen. Deze toename wordt helemaal gedragen door de relatief beperkte budgettaire ruimte van de lokale besturen en wordt daardoor onhoudbaar. Voor gemeenten die vroeger een ziekenhuis hadden, is de problematiek nog zwaarder: zij blijven ook na de privatisering betalen voor het statutaire ziekenhuispersoneel dat met pensioen gaat. In Turnhout stijgt de factuur hierdoor van 10,6 miljoen euro in 2019 naar 17,2 miljoen euro in 2024. Het voormalige OCMW-ziekenhuis is er opgegaan in een private vzw. ‘Een ziekenhuis heeft een regionale functie, maar de lasten komen enkel voor rekening van het openbaar bestuur dat bereid was om die regionale functie van gezondheidszorg aan te bieden. Hier zou op zijn minst een brede solidariteit moeten spelen‘, zegt burgemeester Paul Van Miert.

Koekoekseffect

Lokale besturen staan voor grote uitdagingen. ‘De nieuwe bestuursploegen zijn nog maar net begonnen, ze willen erin vliegen en krijgen meteen het deksel op de neus: een betere manier om enthousiasme te fnuiken bestaat niet,’ aldus een cynische Wim Dries, voorzitter van de VVSG. Lokale besturen hebben geen enkele vat op de stijging van de pensioenfactuur, wel moeten ze er integraal voor opdraaien. Naast de lokale besturen is er geen enkele werkgever die de pensioenen betaalt voor wie ooit bij hem gewerkt heeft. ‘Die verschillen uiten zich in de diverse werkgeversbijdragepercentages voor pensioenen: op een brutoloon van 2.500 euro betaalt de gemeente 34%, de privé 8,86% en op Vlaams niveau gaat het om een forfait van rond de 1,17%,’ illustreert Dries.

De pensioenen slorpen ook een steeds groter wordend aandeel op van het totale gemeentelijke werkingsbudget, in 2017 zelfs 11,5%. Hierdoor komen andere uitgaven onder druk. ‘Gemeenten willen koste wat het wil vermijden dat ze de belastingen moeten verhogen, dus zal een groot deel van de stijging van het Gemeentefonds naar de financiering van de pensioenlasten moeten gaan. Dat belet dat andere dingen gebeuren, zoals de aanleg van fietspaden of riolering of armoedebestrijding. Hoe moeten we die problemen gaan oplossen als er geen geld is?’, waarschuwt Mieck Vos, algemeen directeur van de VVSG.

Oplossing ten gronde

De VVSG vraagt de regionale en federale regeringen naar aanleiding van de verkiezingen van 26 mei om samen met de lokale besturen naar duurzame oplossingen te zoeken:

Met onmiddellijke ingang een ‘betonblok’ leggen op de verdere stijging van de pensioenfactuur. De federale overheid neemt de verdere stijging voor haar rekening.

De VVSG wil met de nieuwe regeringen in overleg gaan en constructief zoeken naar een structurele oplossing. De VVSG ziet alvast deze drie opties:

- ofwel betalen de lokale besturen in de toekomst het zelfde aandeel in de pensioenen dat de Gemeenschappen en Gewesten betalen voor hun gewezen statutaire medewerkers;

- ofwel betalen de lokale besturen het bijdragepercentage dat private werkgevers betalen voor de werknemerspensioenen;

- ofwel wordt er voortaan gekozen voor eenzelfde werkgeversbijdrage voor pensioenen voor alle statutairen van alle Belgische overheidsniveaus. Vandaag verschillen die bedragen sterk, want met name de Gemeenschappen en Gewesten dragen amper iets bij. Deze optie is volgens VVSG de meest billijke, al vraagt dit een wijziging van de Bijzondere Financieringswet en een discussie over de statutaire tewerkstelling an sich. ‘Geen sinecure maar we willen dit uitspitten; het dossier is cruciaal voor de toekomst van onze steden en gemeenten,’ aldus Dries.

Lees het uitgebreide VVSG-dossier in bijlage. 

Meer informatie: 

Nathalie Debast, verantwoordelijke perszaken VVSG, 0497/31.80.77