Selectieprocedure Biënnale van Venetië voor beeldende kunsten 2021 aangepast

De Biënnale van Venetië is een van de belangrijkste evenementen in de beeldende kunsten. Om de vier jaar krijgt Vlaanderen de kans om zich in het paviljoen te laten zien. Het Departement Cultuur, Jeugd en Media heeft samen met de jury de selectieprocedure voor de invulling van het Belgische paviljoen aangepast. Daarbij wordt afgestapt van de representatieve methode en wordt er meer gekeken naar een inhoudelijk concept. Een curator zal samen met een of meerdere kunstenaars een artistiek project uitwerken.

Selectieprocedure in vraag gesteld

In de tentoonstellingen in het Belgische paviljoen van de voorgaande edities is een zekere lijn te zien. Doorgaans gaat het om solopresentaties van kunstenaars met een zekere naamsbekendheid. Dat leidde tot degelijke tentoonstellingen, waarvan sommige heel goed onthaald werden. Maar de aanpak is wel eerder conservatief waarbij het op voorhand duidelijk is wat voor soort tentoonstelling er in het paviljoen te zien zal zijn.

Bij de selectie voor het Belgisch paviljoen zijn er weinig voorafgaande criteria. Er is geen gereglementeerde procedure. Dit laat ruimte om, voor de volgende editie, te vertrekken vanuit een andere invalshoek.

Wat is het doel van dit evenement? Wat moet het effect van de deelname zijn, voor Vlaanderen, voor de geselecteerde kunstenaar(s)/curator en voor het Vlaamse beeldende kunstenveld? Hoe wordt de editie 2021 aangepakt?

Om op deze en andere vragen een antwoord te vinden ging het Departement Cultuur, Jeugd en Media tijdens de zomer van 2019 in dialoog met een aantal personen uit ons kunstenveld die vertrouwd zijn met de Biënnale van Venetië. Ze kwamen met een aantal aanbevelingen voor een andere aanpak van de invulling van het Belgische paviljoen in 2021.

In de huidige kunstwereld is een sterke nood aan dialoog, discussie en reflectie. Op de laatste Biënnales waren verschillende van de sterke nationale paviljoenen gestoeld op een project dat vragen oproept en een debat op gang kan brengen.

Daarom wordt voor het Belgische paviljoen afgestapt van het idee van een representatie voor Vlaanderen/België door een gerenommeerde kunstenaar.

Curatorschap centraal

Die nieuwe aanpak geeft de mogelijkheid expliciet vanuit een inhoudelijk idee te vertrekken met als doel een bijdrage te leveren aan het huidige internationale artistieke discours, aan iets wat in ons kunstenlandschap leeft of groeit en daardoor relevant is om in het Belgische paviljoen te tonen. De nadruk komt dan op het curatorschap te liggen. Daarom wil Vlaanderen voor 2021 vertrekken van een doordacht concept, uitgewerkt door een curator en een (aantal) kunstenaar(s) die samen een traject afleggen en elkaar versterken.

Deze meer discursieve invalshoek staat los van het format van de tentoonstelling (een solo, groepstentoonstelling of een andere invulling). Dit moet volgen uit het artistieke voorstel.

Het project moet wel rekening houden met het kader van de Biënnale. Venetië blijft enerzijds een ijkpunt voor het grote publiek, anderzijds is de Biënnale ook een ontmoetingsplek van de grote groep van duizenden professionelen die bepalen wat er gebeurt in de kunstwereld. Het project moet de intentie hebben om beiden aan te spreken. De curator moet in het paviljoen een totaliteit creëren in samenwerking met de kunstenaar(s); een combinatie van goede kunst die de geest prikkelt met een sterk verhaal in een leesbare presentatie.

Kunst over de taal- en landsgrenzen heen

In tegenstelling tot de oproep van de Franse Gemeenschap voor de Biënnale in 2019, garandeert deze selectie geen samenwerking tussen de verschillende gemeenschappen van België. Een dergelijke binaire benadering van onze kunstensector, alsof die opgedeeld is in twee gemeenschappen, gaat voorbij aan een meer diverse realiteit. Kunstenaars bewegen zich namelijk zonder bekommernis over de gemeenschaps- en landsgrenzen. Bovendien kent onze kunstensector een zeer internationale instroom van kunstenaars, die zich hier vestigen en deel uitmaken van de kunstscene. Dat hybride karakter weerspiegelde zich zelden in ons paviljoen. De strikte deelnemingscriteria rond aanwezigheid in de landsdelen bij de oproep in 2019, vormden eerder een obstakel voor een eventuele open en hybride invulling van het paviljoen. Net zoals het Kunstendecreet eerder kijkt naar de betekenis voor de Vlaamse kunstensector en niet zozeer naar fysieke grenzen, wil de Vlaamse overheid de voorwaarden creëren om met een zo sterk mogelijk project aan de Biënnale deel te nemen. Een eventuele samenwerking die verder gaat dan het Vlaamse grondgebied is een mogelijkheid die kan volgen uit het artistieke project, maar geen voorwaarde.

De jury

Het Departement Cultuur, Jeugd en Media stelde een jury samen die aan drie tot zes curatoren zal vragen om een concept uit te werken en dit voor te stellen. Op basis hiervan zal de jury in de loop van april 2020 een curator kiezen aan wie de opdracht voor de invulling van het Belgische paviljoen op de Biënnale van Venetië voor beeldende kunsten in 2021 zal gegeven worden.

Voor de samenstelling van de jury werd rekening gehouden met volgende competenties:

• Kennis van het Vlaamse en Belgische kunstenveld
• Kennis van de Biënnale van Venetië
• Kennis van de diverse samenleving
• Voeling met vernieuwende tendensen in het kunstenveld
• Voeling met de kunstmarkt

De jury bestaat uit: Dirk De Wit (voorzitter), Jozefien Van Beek, Els Wuyts, Hicham Khalidi, Anne-Claire Schmitz, Zeynep Kubat, Sofie Van de Velde en Frank Benijts.

Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met Stan Van Pelt van het Team Kunsten en Cultureel Erfgoed via stan.vanpelt@vlaanderen.be of +32 2 553 68 98.