Steden en gemeenten waarschuwen voor financiële gevolgen coronacrisis

Lokale besturen staan tijdens deze coronacrisis in de vuurlinie en gaan tot het uiterste om de dienstverlening voor hun burgers te garanderen. Toch is de kans onbestaande dat ze ongeschonden uit deze crisis komen. De financiële gevolgen zullen groot zijn, waardoor gemeenten hun toekomstplannen zullen moeten aanpassen. Lokale besturen willen doorheen deze crisis ook meer mee aan het stuur zitten; tal van coronamaatregelen hebben immers impact lokaal. Ook de afstemming en coördinatie tussen de verschillende overheden kan beter, zowel inhoudelijk als communicatief. De VVSG gaf deze boodschap tijdens een gedachtewisseling over de coronacrisis vandaag in het Vlaamse Parlement.

Vrees voor verregaande financiële gevolgen

Het is vandaag nog te vroeg voor een concrete financiële analyse. Daarvoor is een volledig becijferd beeld nodig van wat gemeenten nu méér doen of net niet of minder doen. Ook de duur van de crisis en de economische gevolgen van de massale tijdelijke sluitingen en werkloosheid zijn nog onbekenden.

Toch waarschuwt de VVSG dat heel wat gemeenten hun meerjarenplan voor deze legislatuur – zeg maar het overzicht van alle maatregelen die ze willen nemen – zullen moeten aanpassen. ‘Als de uitgaven door corona 1% hoger liggen dan geraamd, en de ontvangsten 1% lager, worden 85 besturen al snel deficitair. Dat betekent dat ze niet meer kunnen doen wat ze van plan waren,’ zegt Wim Dries, voorzitter van de VVSG en burgemeester van Genk. De coronacrisis zorgde voor meer dan een half miljoen extra mensen die tijdelijk werkloos zijn. Dat heeft ook een effect op de aanvullende personenbelasting (APB). ‘Als de APB-ontvangsten van gemeenten met amper 5% dalen ten gevolge van de economische krimp in 2020 en we dit effect verdelen voor 1/3 in 2021 en 2/3 in 2022, worden in 2021 50 gemeenten deficitair en in 2022 76. Een kleine daling van de inkomsten heeft al grote gevolgen,’ aldus Dries. De VVSG wijst hier ook op het belang aan goede en consequente monitoring van de financiële gevolgen van de crisis.

Lokale besturen mee aan het stuur

Van bij het begin van deze crisis hebben lokale besturen een belangrijke rol gespeeld om dienstverlening te garanderen en beslissingen van de federale en Vlaamse overheid uit te voeren en te handhaven. Lokaal doet men wat nodig is in een crisissituatie; ook het opvangen van tekorten in andere sectoren hoort daarbij. Toch worden beslissingen nog te vaak boven de lokale hoofden genomen, en houden ze te weinig rekening met de complexiteit op het terrein. ‘Denk aan de heropening van de woonzorgcentra, het invoeren van GAS-boetes of de normering van de mondmaskers. Voorafgaand overleg met de lokale besturen of hun koepels kan heel wat misverstand en onnodige frustratie op het terrein wegnemen en zorgen voor een vlotte implementatie van maatregelen. We willen veel meer mee in de cockpit zitten,’ aldus Fons Duchateau, vice-voorzitter van de VVSG en schepen in Antwerpen. Dat geldt ook zeker voor de exit-strategie. Gelet op de complexiteit vraagt de VVSG een duidelijk tijdspad, duidelijkheid bij de communicatie over maatregelen en samenhang tussen maatregelen en sectoren onderling.

Afstemming tussen overheden

Het is in de eerste plaats de federale overheid die via het federale crisiscentrum tot taak heeft de crisis in goede banen te leiden. Informatie komt bij de lokale besturen via de provinciegouverneurs. Daarnaast namen ook de deelstaten al aanvullende maatregelen. Vaak belangen ze het lokale niveau aan. De VVSG vraagt hier nog meer afstemming, duidelijke en snellere lijnen tussen de verschillende overheden. ‘Een evaluatie over de (interbestuurlijke) aanpak van de coronacrisis achteraf zal de overheid waardevolle lessen aanreiken. Ook de nood aan logische en coherente communicatie over de overheidsniveaus heen is altijd maar zeker in een crisissituatie van groot belang. Daar zit nog groeipotentieel, aldus Kris Snijkers, algemeen directeur van de VVSG.   

Meer info: 

Nathalie Debast, verantwoordelijke perszaken VVSG, 0497/31.80.77