VVSG-persbericht: Lokale besturen willen meer autonomie

Lokale besturen staan dicht bij hun inwoners. Ze hebben heel wat te bieden en zetten hun inwoners centraal. Die burgers hebben nog altijd veel vertrouwen in de lokale besturen (Bron: Vrind 2017). Eén jaar vóór de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018, zetten de gemeenten de puntjes op de i: lokale besturen leveren kwaliteit en dit op alle levensdomeinen. Maar ze staan voor grote uitdagingen. Daarom vragen ze meer autonomie van de Vlaamse en federale overheid, o.a. door meer vertrouwen en een structurele verbetering van de financiële verhoudingen met de centrale overheden. Op een grootse Trefdag in Gent met bijna 4.000 lokale bestuurders en medewerkers lanceerde de VVSG vandaag een aantal ideeën om het politieke debat hierover op scherp te zetten.

#LokaalDNA

Gemeenten en OCMW’s bieden een waaier aan dienstverlening aan, gaande van kinderopvang over afvalophaling en sportinfrastructuur. ‘Bedenk iets en uw gemeente is ermee bezig. Centrale overheden nemen veel beslissingen maar lokààl gebeurt het. Het is ook het niveau wat het dichtste bij de mensen staat’, zegt Wim Dries, voorzitter van de VVSG. Een niveau dat ook volop geprikkeld wordt door nieuwe impulsen: zo zijn er de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs), de ‘Slimme Gemeente’, de honger naar beter bestuur en meer samenwerking.
Wat lokale besturen doen, doen ze bovendien tot grote tevredenheid van hun burgers (Bron: Vrind 2017). ‘Dat geldt trouwens ook voor de intercommunales: ondanks de recente negatieve beeldvorming in de media, blijken ze zeer goed te werken. Op het vlak van energiedistributie zijn er amper onderbrekingen en ook over het afvalbeleid zijn de mensen tevreden. We horen daarvoor zelfs tot de absolute Europese top’, stelt Stijn Quaghebeur, voorzitter van de Raad van Bestuur bij de VVSG.

Naar een Lokaal Pact 2020

Vertrouwen

De lokale besturen staan voor grote maatschappelijke uitdagingen. Er is meer zorg nodig, meer aandacht voor veiligheid, mensen willen een betere mobiliteit. En dat naast de strijd tegen de armoede, het werken aan leefbare buurten: lokale besturen zijn ambitieus en willen hun aanbod nog verbeteren. Daarvoor is meer vertrouwen en meer autonomie nodig. VVSG-voorzitter Wim Dries pleit daarom voor een nieuw kerntakendebat: ‘We moeten komen tot een heldere afstemming tussen de verschillende overheidsniveaus zodat de juiste verantwoordelijkheden op de juiste plaats komen te liggen. Alleen dan heb je de juist impact.’ Gedetailleerde en weinig flexibele wetgeving gecombineerd met een ‘verrommeld’ landschap van centrale overheden beperken nu de mogelijkheden, volgens de VVSG. ‘Soms geven verschillende Vlaamse Agentschappen tegenstrijdige adviezen over lokale dossiers. Dan is het op het terrein natuurlijk moeilijk werken. Er moet meer afstemming komen’, zegt Quaghebeur

Meer financiële en fiscale autonomie op verschillende sporen
 
Pensioenlast statutairen onhoudbaar

De pensioenen van statutairen, zeg maar de vastbenoemde ambtenaren, slorpen een steeds groter deel op van de lokale uitgaven, zonder dat de besturen hier zelf kunnen op ingrijpen. Voor de pensioenuitgaven van de privésector, van zelfstandigen en van de federale en Vlaamse overheden komt de Schatkist deels tussen in de kosten. Alleen lokale besturen betalen de kostprijs zelf. ‘Door de vergrijzing stijgen onze pensioenkosten alleen maar, en dringen dus andere noodzakelijke lokale uitgaven ‘uit het nest’. Een echt koekoekseffect dus’, waarschuwt Wim Dries.

- Wie belastingkortingen toekent, moet zelf de gevolgen dragen

Elke overheid moet zelf de budgettaire gevolgen dragen van de eigen fiscale ingrepen. Door het systeem van de aanvullende belastingen betalen de gemeenten vandaag vaak een (belangrijk) deel van belastingkortingen die de Vlaamse of federale overheid toekennen. Zo kost de vrijstelling van de onroerende voorheffing die Vlaanderen de
bedrijven toekent voor hun machines en uitrusting de gemeenten vandaag 60 miljoen euro, maar kan dit de komende jaren oplopen tot 200 miljoen euro. De federale taxshift verlaagt de personenbelasting, maar bij gelijke gemeentelijke tarieven meteen ook de inkomsten uit de aanvullende personenbelasting, opnieuw goed voor een effect van ca.200 miljoen euro. De VVSG pleit voor een evolutie naar een systeem waarbij de gemeentelijke
ontvangsten gevrijwaard worden van de gevolgen van fiscale ingrepen van de Vlaamse of
de federale overheid.

- Gelijke financiering voor publieke en private zorgvoorzieningen

Lokale besturen beheren heel wat zorgvoorzieningen in de thuiszorg, de woonzorg en de kinderopvang. Ze doen dit met grote aandacht voor de kwaliteit van de dienstverlening aan de burger, een aangename werksfeer voor het personeel en met veel zin voor kostenefficiëntie en gezonde financiën. Het is daarom niet meer dan logisch dat ze op dezelfde wijze gefinancierd worden als de private zorgvoorzieningen. Daarom klaagt VVSG aan dat de federale taxshiftwet de werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid enkel verlaagd heeft voor de private zorgvoorzieningen en de lokale besturen hiervan uitgesloten werden; een nadeel van 96 miljoen per jaar voor alle lokale besturen in België. Dit is een onaanvaardbare ongelijkheid. Wat geldt voor De Lijn t.a.v. de Waalse en Brusselse vervoersmaatschappijen, geldt evenzeer voor de lokale besturen t.a.v. de private zorgvoorzieningen.

- Achterhaald kadastraal inkomen

Vlaamse gemeenten halen verder gemiddeld ca. 20% van hun exploitatie-ontvangsten uit de opcentiemen op de onroerende voorheffing. ‘Maar deze belangrijke belasting is gebaseerd op het kadastraal inkomen, dat stilaan elke band met de werkelijke waarde van het onroerend goed verloren is. Dat is niet langer verantwoord’, aldus Wim Dries. We moeten daarom op zoek naar een alternatieve en betere manier van de waardering van
onroerende goederen. Het Nederlandse systeem kan daarbij inspiratie bieden.

- Bedrijfsfiscaliteit voor gemeenten

Gemeenten hebben recht op een billijk deel van de bedrijfsfiscaliteit. Zeker bij een verlaging van de vennootschapsbelasting, wordt het fiscaal nóg aantrekkelijker om een vennootschap op te richten. Daardoor verdwijnen belangrijke middelen uit de personenbelasting, en dus uit de gemeentelijke aanvullende personenbelasting. Burgemeesters en OCMW-voorzitters vinden dat de gemeenten de mogelijkheid moeten hebben om opcentiemen te heffen op de vennootschapsbelasting, ter vervanging van bestaande gemeentelijke belastingen. Als die belasting er komt, kunnen gemeenten overwegen om de bestaande (vaak forfaitaire) belastingen op bedrijven te laten zakken of zelfs helemaal af te schaffen.

- Gemeentefonds herverdelen

Gemeenten doen heel wat inspanningen om te besparen en efficiënt te werken. Ze hebben geen structureel begrotingsdeficit, in tegenstelling tot andere overheden. Dat is mede het gevolg van de jaarlijkse 3,5%-groei van het Gemeentefonds, waarvoor de gemeenten de Vlaamse overheid heel erg dankbaar zijn.
De verdeling van dat Gemeentefonds (vandaag ruim 2,4 miljard euro groot) is echter aan modernisering toe, vindt de VVSG. De criteria zijn niet meer aangepast aan de huidige kenmerken van de gemeenten. Eventuele aanpassingen moeten wel geleidelijk worden doorgevoerd om al te grote schokken te vermijden.

Meer informatie:

Wim Dries, Algemeen Voorzitter VVSG, 0476 69 90 03

Stijn Quaghebeur, voorzitter Raad van Bestuur VVSG, 0473 88 29 32